Scheffer, Bont & De Gans - Transitions - (eigen beheer, www.mak-music.info)
Een akoestische snarenman, een blazer uit de wereldmuziek en een percussionist die onder meer cajun en zydeco heeft gespeeld vonden elkaar en maakten samen de cd Transitions. Op de plaat zijn dan ook heel wat invloeden terug te horen, soms klinkt het klassiek, dan weer Oost-Europees, jazzy maar ook folky. Toch klinkt het niet eclectisch, de heren smelten de genres samen tot er een natuurlijk geheel ontstaat.
Het gaat om drie ervaren muzikanten, waarvan de naam misschien niet direct een belletje doet rinkelen, maar die hun sporen in diverse projecten ruimschoots verdiend hebben. Snarenman Marten Scheffer heeft een klassieke achtergrond, was o.a. in de folkband Wolverlei actief, verder in Gospodar en Overstekend Wild en hij speelde vaak met Harry Sacksioni. De meeste composities op Transitions zijn van zijn hand. Saxofoons, fluiten en andere blaasinstrumenten vormen het domein van Koen de Gans, hij speelde ook in de band Gospodar, en verder in Waarschuwing voor de Scheepvaart. In zijn composities maakt hij een logische en kleurrijke combinatie van wereldmuziek en jazz. Tenslotte is Arthur Bont de man van de groovende ritmes, hij was van Louisiana Radio, een succesvolle Nederlandse cajun en zydecoband, waarmee hij zo'n beetje op elk podium en festival in ons land te zien was. Hij toerde met Amerikaanse artiesten over de hele wereld en werkte samen met Leon Giesen in diens project Mondo Leone en in de Holland America Lijn met diezelfde Giesen en Jack Poels (Rowwen Hèze).
In de bijgevoegde inlay kan de luisteraar de achtergronden lezen (in het Engels) van elk nummer. Zo kom ik bijvoorbeeld te weten dat in openingsnummer Opus de instrumenten hun zegje doen op een rustige zomerdag, dat Hike eigenlijk een wiegeliedje op gitaar is, een Taksim improvisatie wordt uitgewerkt op mandoline in Wind, Glass werd dan weer geïnspireerd door de minimal music van o.a. Philip Glass en Pentagonal kent een 5/8 ritme dat in de Balkan de basis vormt van veel dansen. Wat ook erg handig is, is het plaatje met bijna alle gebruikte instrumenten. Niet iedereen weet immers dat een duduk, ba-wu, kaval, fujara en shvi blaasinstrumenten zijn (ik kende alleen de duduk), dat een udu een vaas is waarop percussie gespeeld wordt, of dat een Portugese gitaar een wat luitachtige vorm heeft. Er staat ook een mini-gitaartje afgebeeld, dat is de Braziliaanse cavaquino. De andere instrumenten zullen wel bekend zijn: gitaar, viool, snare drum, mandoline, alt- en sopraansax, bekkens en shakers. De ud is nog niet bij iedereen ingeburgerd, maar veel mensen zullen deze Arabische luit al herkennen.
De musici zijn voorgesteld, we hebben een inkijkje in de diversiteit van de nummers en het instrumentarium gehad, tijd om de muziek eens te gaan beluisteren. Ik vind een instrumentale plaat vaak lastig te beoordelen, maar Transitions boeide me al snel. Er gebeurt veel, elke keer als ik luister ontdek ik weer een andere melodielijn, een subtiel tingeltje of een instrument dat me raakt. En toch is het een rustgevende plaat, geen opzwepende Balkanfanfare of rockende drums, maar de melodie en de inkleuring van een compositie overtuigen mij. Op het instrumentenplaatje mis ik trouwens o.a. harmonium, cajon en de kalimba, ook wel bekend als duimpiano. Er zijn diverse uitvoeringen van, maar de basis is een klein kastje met uitstekende (metalen) toetsen die met duim of vingers bespeeld worden, waardoor je een soort melodieuze percussie krijgt. In het nummer Kalimba vormt een repeterend patroon van twee van deze Afrikaanse instrumenten de rode draad in een muzikale reis. Het is een van mijn favorieten, ik houd van de helder tinkelende geluidjes van de kalimba, die me hier een beetje aan Tubular Bells van Mike Oldfield doen denken. Vervolgens komt er begeleiding van een heel stel andere instrumenten (niet allemaal tegelijk, maar achtereenvolgend), terwijl de duimpiano bijna hypnotiserend net onder de oppervlakte blijft drijven, knap! Nog zo'n mooi instrument vind ik de duduk, die de hoofdrol heeft in Shoror (compositie van Koen de Gans). Het geluid heeft iets van een klarinet, klinkt in dit stuk vrij donker. De drums zijn hier wat nadrukkelijker aanwezig, waardoor een ietwat onheilspellende sfeer ontstaat, zeker als er even wat felle opmerkingen gemaakt worden door de viool. Later, in Pentagonal, creëren drums en cajon nog zo'n duister sfeertje, dat tegelijk verkwikkend werkt in het geheel. Van de fujara had ik nog niet gehoord, maar met deze Slowaakse fluit wordt een lekker gruizig intro gespeeld van Whistling, waarop een melodieuze, verfijnde gitaar antwoordt. Verderop krijgen de rafelige trillers fijne accenten mee van de udu.
Zo langzamerhand merk ik dat mijn voorkeur ligt bij de 'eenvoudige' instrumenten, kalimba, duduk, fujara en de subtiele percussie. Het elementaire gevoel daarin raakt me het meest. De vrije sax-improvisaties (zoals op Wind) kunnen mij iets minder bekoren, de gitaarlijnen zijn meer mijn ding. Transitions gaat, de naam zegt het al, om overgangen. De muzikanten improviseren, maken crossovers tussen diverse genres, Armeense traditionele muziek wordt verweven met minimale muziek, taksim met jazz, instrumenten uit verschillende contreien praten met elkaar. En nergens botsen de culturen, Scheffer, Bont & De Gans scheppen een weldadige oase van rust met af en toe een verfrissend percussief onweersbuitje.
Mirjam Adriaans, waardering 8,5
Websites van de drie muzikanten:
www.martenscheffermusic.com
www.koendegans.nl
www.arthurbont.nl
Arthur Bont - Cajon Spelen - SchlagwerkPercussion (www.arthurbont.nl)
De percussie op Transitions is veelal subtiel, al is er soms een nadrukkelijker drum- of cajongeluid te horen. De cajon rukt op in de muziek, steeds vaker zie je dat bands deze 'kist' gaan gebruiken. Zo te zien is het simpel, je gaat erop zitten en je slaat erop met je handen, en voilà, je hebt een percussie-instrument. Arthur Bont heeft een dvd gemaakt waarin duidelijk wordt dat er veel meer kan met dit ogenschijnlijk eenvoudige instrument. Hij legt iets uit over de geschiedenis, de ontwikkeling en de diverse speeltechnieken die je kunt gebruiken om een cajon te spelen. Dit wordt geïllustreerd met een achttal optredens. Te zien zijn: Alain Labrie & Franklin Heilijgers, Kaz Lux & Hotchpotch, phinx, Susan Zeegers en Eric Kerns.
De oorspronkelijke cajon was inderdaad een kist, gebruikt door Afrikaanse slaven in Peru om toch muziek te kunnen maken nadat hun eigen instrumenten verboden en vernietigd waren. In de jaren '70 van de vorige eeuw werd de cajon toegevoegd aan het instrumentarium van de groep van flamenco-grootheid Paco de Lucia door diens percussionist Rubem Dantes. Op de dvd zien we dat er van de kist een gesloten doos met een klankgat is gemaakt waar aan de binnenkant een snaar toegevoegd is. Met vier basistechnieken kun je al heel wat variaties spelen als percussionist, ze worden allemaal voorgespeeld en duidelijk uitgelegd door Arthur Bont. Vervolgens kun je nog verder gaan en gebruik maken van brushes of de technieken door elkaar heen toepassen, beats en grooves worden ook toegelicht. Als je de cajon goed wil leren kennen, is deze dvd een handig hulpmiddel, met veel tips. De mogelijkheden van de cajon in flamenco, jazz, wereldmuziek en pop komen aan bod, maar ook de geïnteresseerde folkmuzikant moet met de zeer uitgebreide informatie op Cajon Spelen zijn weg met dit instrument wel weten te vinden.