Lieven Tavernier - Wind & Rook - LC Music LCM100163
Waar wordt de liefde, of meer de verloren liefde, indringender en oprechter bezongen als op Wind & Rook, het vierde album van de Vlaamse zanger/gitarist Lieven Tavernier? En dan niet in ingewikkelde verhandelingen maar wel in gevoelige vertellinkjes, in miniatuurtjes over welhaast alledaagse gebeurtenissen.
Het gaat stuk voor stuk om fijnzinnige folkliedjes met in de spaarzame begeleiding meest Amerikaans getinte rootsy snaren van gitaar, dobro, mandoline of banjo. Soms klinkt een mondharmonica, piano, accordeon, of bastuba. Én een mooie tweede stem van Sarah D'hondt.
In Taverniers poëzie van het gewone woord zijn verleden, weemoed, verlangen en vertwijfeling kernbegrippen. Naast liefde zijn natuur, familie en dood favoriete onderwerpen voor deze bijzondere liedschrijver/componist. Hij zit vol twijfels. Maar door het stellen van vragen, geeft hij min of meer de antwoorden.
Lichtvoetig wordt het zelden. Tokkel de gitaar of banjo, treur met je slide, verken je mineurakkoorden, kleur het nog wat triester in op je mondharmonica. Waarom nog gezocht naar een lichte toets, naar een grap, of een stukje jumpende countryrock? De sfeer van tristesse overheerst. Tavernier is wars van de jeugdige hunkering naar afwisselende kicks. En dat doet goed.
Dit album bevat dertien nummers. Het eerste is een instrumentale afgeleide van het laatste Alleen de vraag, waarin elk couplet afsluit met: ...want er is geen antwoord / alleen de vraag / ‘zie jij me graag?'...
Deze twee nummers omarmen al het ware de rest. Zoals gezegd handelt een deel over de liefde, of het einde eraan.
Slide-gitaarspel zet de trieste toon in de titelsong die zegt dat bij de dood het leven verdwijnt als wind & rook. De verloren liefde Emma Haese wordt bezongen in een desastreus verlopend tellied van een tot negen: ...‘Negen maanden droeg zij een kind / Dat met haar werd begraven / Op het kerkhof huilt de wind / Wie o wie was emma haese'... Bij een jankende mondharmonica in een ander nummer vraagt Tavernier zich af waarom hij destijds zijn lief niet had getroost toen ze huilde tegen zijn schouder. In Cathy ging het niet veel beter: ...'er is een barst in mijn ziel, zegt Cathy, en niemand die het ziet. Een barst zo groot, en jij, jij ziet het niet'... Vergoeilijkend zingt hij in Krassen op mijn ziel: ‘ik denk dat het zo erg niet is / als je je van lief vergist / eerst is het alles, dan is het niets / nooit andersom'.
In het hart van het album bevindt zich het pièce de résistance van deze plaat: het bijna zeven minuten durende Laatste trein naar M. Daarin beleeft Tavernier als het ware opnieuw hoe hij als kind vanaf het Gentse Sint-Pietersstation telkens weer naar het internaat moest. Een traumatische herinnering. Sporadisch begeleid op gitaar en slide vertelt hij het aangrijpende verhaal zonder een greintje theater. Ja écht vertellen, dus geen zang.
Voor één keer loopt hij 's avonds nog eens het station in naar het spoor. Een citaat: ...'Zag in het donker iemand staan. Ik wist ik ken die man van vroeger. Ik zei: ik ken nog steeds je naam. Ik zei: ik ben je nooit vergeten. Jij was die machinist van toen. Hij nam de koffer uit mijn handen. Hij zei: laat mij dat voor je doen. Hij zei: voor jou alleen ben ik gebleven. Heb al die tijd op jou gewacht. Dit is de laatste trein naar Michelbeke. De laatste trein, hij rijdt vannacht...' Dit fraaie stukje proza gaat nog een minuut of drie door om te eindigen met: ‘...Zo zijn we laat die nacht vertrokken. Verborgen in een dikke mist. En alle tranen die ik weende, hij heeft ze één voor één gewist...'
Dan vetrekt de trein. Ik heb in de Amerikaanse rootsmuziek al heel wat treinen horen vertrekken, maar zelden zo mooi als hier. Hoofdzakelijk gitaren, zowel slag, fingerpicking als verfijnde slide. Wat wil je ook met snarenkanjers als Nils De Caster en Bruno Deneckere. Tavernier vervalt gelukkig niet in het verleidelijk cliché van de mondharmonica als immitatie-stoomfluit.
Tja, alweer zo'n droevig onderwerp. Maar wacht eens. Tavernier ontlokt vaak dwars door alle somberheid heen een glimlach. Zoals in het twee-stemmig gezongen schitterende banjo-lied In mijn donker dagen. Hij vraagt daarin om licht in zijn donkere dagen, maar schets en passant ook even de rol van de tv: ...En ik loop de straten door / In de stilte van de avond / En ik zie de mensen die / Zitten in hun kamer / Televisielicht dat schijnt / Voor doven en voor dwazen / Misschien is dat wel het licht / In hún donkere dagen...
Of zoals hij een kennelijke onhebbelijkheid van zijn lief betrekt in het verder donkere lied Uit het noorden: ...Er is de dood die staat te wachten / Hij wacht op elke hoek / Hij kent de namen van mijn vrienden / Ze staan in zijn boek / En hij zegt aan mijn liefste / Dat hij mij halen moet / En ik weet dat ze niet luistert / En dat is goed...
Ook muzikaal gloort hier en daar het licht. Het optimisme in Sarah D'hondt's tweede stem compenseert de neerslachtigheid in die van Tavernier. Een rol waarvan ook Yves Meersschaert zich in een drietal nummers kwijt, maar dan op piano. Zo verdwijnt een binnensluipend droef gevoel als sneeuw voor de zon bij het openbrekende piano-intro van De Cuba, een lied van verlangen en herinnering. Nonkel Walter liet hem als 8-jarige kennismaken met de natuur. In het natuurgebied de Cuba ziet hij ‘koeien overal, een blauwe reiger vloog stil over de oude Schelde-arm, ik zat met nonkel in de grasberm, een hele middag lang...'.
Wind & Rook (de maison bleue sessies) werd in drie dagen tijd live opgenomen zonder overdubs in de woonkamer van producer Nils De Caster. Mario Vermandel, de vaste bassist bij Tavernier & groep was verhinderd door tendinitis. ‘Uit totale eerbied voor onze geliefde vriend werd besloten de c.d. dan op te nemen zonder bassist', zegt het cd-boekje.
Wat mij betreft is Wind & Rook een literair én muzikaal hoogtepunt. Qua intensiteit én intimiteit schept Tavernier een sfeer die ik vergelijkbaar acht met die van het latere meer laid back akoestische werk van zijn hoog geprezen Amerikaanse generatiegenoot John Prine.
Henk - Waardering 9+